پیوند قرنیه چشم، از طریق برداشتن کلی یا جزئی قرنیه بیمار

قرنیه به لایه شفاف خارجی در قسمت فوقانی چشم گفته می‌شود و مانند پنجره چشم عمل می‌کند می‌توان از طریق قرنیه،  مردمک چشم) نقطه تیره که در مرکز عنبیه قرار دارد) و عنبیه را مشاهده کرد. قرنیه به متمرکز کردن پرتوهای نور در شبکیه کمک می‌کند. شبکیه قسمتی از ساختار چشم است که در پشت چشم قرار دارد و نسبت به نور بسیار حساس است سپس تصویر به دست آمده به مغز ارسال می‌شود. هنگامی‌که قرنیه آسیب می‌بیند کمتر قابل مشاهده است و ممکن است ظاهر آن تغییر کند. این امر باعث می‌شود که از ارسال نور به شبکیه جلوگیری شود و در نتیجه تصویری که به مغز ارسال می‌شود تار باشد. پیوند قرنیه روشی است که در آن همه اعضای آسیب دیده قرنیه خارج می‌‌شود و بافت‌های سالم جایگزین آن می‌گردد. اغلب از پیوند قرنیه تحت عنوان کراتوپلاستی یاد می‌‌شود که به این ترتیب بینایی بیمار بهبود می‌یابد، از میزان درد کاسته می‌شود و عفونت و آسیب دیدگی شدید درمان می‌گردد. کراتوکونوس یا قوز قرنیه یکی از شایع‌ترین دلایل نیاز به عمل پیوند قرنیه است. در قوز قرنیه شکل قرنیه تغییر می‌کند و باعث بروز مشکلات متعددی می‌شود.

چه موقع انجام جراحی پیوند قرنیه ضروری است؟

معمولاً جراحی پیوند قرنیه با هدف اصلاح مشکلات بینایی ناشی از برخی از اختلالات پزشکی انجام می‌‌شود. به طور کلی جراحی پیوند قرنیه به منظور تسکین درد در چشم آسیب دیده یا بیمار یا برای درمان برخی از شرایط اورژانسی از قبیل آسیب دیدگی یا عفونت شدید چشم انجام می‌شود. برخی از دلایل بسیار شایع برای انجام عمل جراحی پیوند قرنیه به شرح زیر می‌باشد :

کراتوکونوس

کراتوکونوس یا قوز قرنیه اختلالی است که باعث ضعیف شدن نازک شدن و تغییر شکل قرنیه می‌‌شود و به طور کلی از هفت هزار نفر تا ده هزار نفر یک نفر دچار این عارضه می‌شود علت اصلی بروز این عارضه هنوز مشخص نیست مسائل ژنتیکی می‌‌توانند در بروز این عارضه نقش داشته باشند و شیوع این اختلال در افرادی که دچار بیماری‌های چندگانه آلرژیک از قبیل اگزما و آسم هستند بیشتر از دیگران است. قوز قرنیه یکی از شایع‌ترین دلایل نیاز به پیوند قرنیه در بیماران جوان است. معمولاً این اختلال تا اوایل دوران نوجوانی خود را نشان می‌‌دهد اما به تدریج بدتر می‌شود. در اکثر موارد قوز قرنیه به صورت خفیف خود را نشان می‌دهد و می‌توان با استفاده از عینک یا لنز چشمی به کنترل آن پرداخت اما در برخی از بیماران این اختلال تا جایی پیشرفت می‌‌کند که انجام پیوند قرنیه ضروری است.

بیماری‌های تحلیل برنده

برخی از بیماری‌های خاص بر چشم تاثیر می‌گذارند و به تدریج و با گذر زمان باعث بروز برخی از انواع مشکلات می‌شوند. دیستروفی فوکس سلول‌های اندوتلیال یکی از این موارد است که در این حالت عملکرد سلول‌های سطح داخلی قرنیه به تدریج تغییر می‌کند. این وضعیت با بالا رفتن سن بدتر می‌‌شود هنگامی‌که سلول‌ها ضعیف می‌شوند به جای آن که مایع اضافی از بین برود سطح آن افزایش می‌یابد و تاری دید را به دنبال دارد.

سایر دلایل

در موارد زیر انجام جراحی پیوند قرنیه ضروری است :

• در صورتی که به علت آسیب دیدگی قرنیه یک سوراخ کوچک در آن به وجود بیاید.
• در صورتی که عفونت قرنیه به خوبی به آنتی بیوتیک پاسخ ندهد و عفونت مجدد کند.
• در صورتی که با علت عفونت یا آسیب دیدگی در سطح قرنیه بافت اسکار به وجود آمده است.

اهدای قرنیه

قرنیه مورد نیاز برای پیوند از چشم سالم فردی که فوت کرده است و قرنیه خود را اهدا نموده است مورد استفاده قرار خواهد گرفت. باید قبل از فوت بیمار از او یا خانواده او رضایت گرفته شود. پزشک قبل از پیوند قرنیه آن را به لحاظ وجود عفونت یا هرگونه بیماری بررسی می‌کند تا بعدا مشکلی برای فرد گیرنده قرنیه پیش نیاید.

پیوند قرنیه چگونه انجام می‌شود؟

نوع پیوند قرنیه به اجزایی که باید پیوند شود بستگی دارد. در اکثر عمل‌های پیوند قرنیه به طور کامل قرنیه بیمار تعویض می‌شود. اما امروزه به لطف پیشرفت‌هایی که در عرصه علم و فناوری ایجاد شده است این امکان وجود دارد که فقط یک بخش از قرنیه پیوند شود.

پیوند کامل قرنیه

 پیوند کامل قرنیه تحت عنوان پیوند قرنیه نافذ ( PK) نیز شناخته می‌شود. در این روش یکی بخش دایره‌ای از قرنیه آسیب دیده در مرکز چشم خارج می‌شود و یک تغذیه سالم به جای آن پیوند می‌گردد. در اکثر موارد از یک وسیله مخصوص برای برش دایره‌ای و خارج کردن قرنیه آسیب دیده استفاده می‌شود. قرنیه جدید به کمک چند بخیه کوچک در موضع مورد نظر قرار داده می‌شود که گاهی اوقات در حاشیه‌ها یک الگوی ستاره مانند به وجود می‌آید. بیمار می‌تواند پس از جراحی این بخیه‌ها را ببیند. جراحی پیوند قرنیه تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی موضعی انجام می‌شود و معمولا حدود ۴۵ دقیقه طول می‌‌کشد. در صورتی که پزشک ترجیح ‌دهد از بیحسی موضعی استفاده کند بیمار در حین جراحی نمی‌‌تواند جایی را ببیند زیرا در بیهوشی موضعی به طور موقت عملکرد چشم متوقف می‌شود. اکثر بیمارانی که جراحی پیوند قرنیه انجام می‌دهند باید یک شب در بیمارستان بستری شوند تا کاملاً تحت نظر باشند.

 پیوند بخشی از قرنیه

 اخیراً از روش‌هایی استفاده می‌شود که به پزشک اجازه می‌دهد فقط بخشی از قرنیه را پیوند دهد. به طور کلی این روش برای همه افرادی که به پیوند قرنیه نیاز دارند و می‌توانند مدتی صبر کنند مناسب نیست اما اغلب دوران بهبود پس از این نوع جراحی کوتاه است و ریسک بروز عوارض کاهش می‌یابد. جراح می‌تواند بر اساس نوع لایه‌ای که باید پیوند شود از روش‌های مختلفی برای پیوند قرنیه استفاده کند. به طور کلی می‌توان از این روش‌ها برای انجام پیوند بخش جلویی قرنیه و پیوند قسمت پشت قرنیه استفاده کرد. در اکثر موارد از ابزارهای مخصوص برش استفاده می‌شود اما گاهی اوقات جراح از لیزر برای این کار استفاده می‌کند. می‌‌توان این عمل‌های را تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی موضعی انجام داد و بیمار می‌تواند پس از اتمام جراحی و رفع اثر داروی بیهوشی به منزل برگردد.

 پیوند بخش قدامی قرنیه

 از روش‌های زیر برای پیوند بخش قدامی قرنیه استفاده می‌شود:

• پیوند قرنیه لایه‌ای قدامی‌( ACK) : در این روش جراح فقط به خارج کردن و پیوند لایه‌های خارجی قرنیه می‌پردازد
• پیوند قرنیه لایه‌های عمیق قدامی‌( DALK ) : در این روش جراحی فقط به خارج کردن و پیوند لایه‌های میانی قرنیه می‌پردازد و لایه‌های داخلی ( خلفی ) را دست کاری نمی‌کند.

 در این روش نیز همانند پیوند قرنیه نافذ از چندین بخیه برای ثابت کردن قرنیه پیوند شده در جای خود استفاده می‌شود.

 پیوند قسمت خلفی قرنیه

 از روش‌های زیر برای پیوند بخش خلفی قرنیه استفاده می‌شود.

• پیوند لایه‌ای اندوتلیال قرنیه (DSEK) : در این روش جراح لایه داخلی قرنیه را با حدود ۲۰ درصد از بافت محافظ قرنیه تعویض می‌‌کند.
• پیوند لایه‌های قرنیه از طریق غشاء دسمه (DMEK): در این روش جراح فقط به جایگزین کردن لایه‌های داخلی سلولی قرنیه می‌پردازد.

 استفاده از این روش‌ها باعث می‌شود که دوران بهبود تسریع شود و ریسک بروز عوارض کاهش یابد. در هیچ یک از این روش‌های جراحی از بخیه استفاده نمی‌شود درعوض بافت قرنیه پیوند شده توسط حباب هوای موقت در جای خود قرار می‌گیرد.

مراقبت‌های بعد از عمل پیوند قرنیه شامل چه مواردی است؟

باید پس از جراحی پیوند قرنیه به خوبی از چشم خود محافظت کنید این کار باعث می‌شود دوران بهبود کوتاه شود و ریسک بروز عوارض کاهش یابد.

ساعات و روزهای اول بعد از عمل

• اکثر بیمارانی که پیوند کامل قرنیه انجام می‌دهند باید یک شبانه روز در بیمارستان بستری شوند
• در صورتی که شما تحت جراحی پیوند کامل قرنیه قرار نگرفته‌اید می‌توانید پس از اتمام جراحی به منزل برگردید
• پزشک چشم شما را با محافظ پلاستیکی می‌پوشانند که یک روز پس از جراحی آن را بر می‌دارد
• هنگامی‌که محافظ پلاستیکی از روی چشم شما برداشته می‌شود متوجه می‌‌شوید که دیدتان کمی تار است که این مسئله کاملاً طبیعی است
• پس از جراحی نباید درد شدید یا حادی به وجود بیاید اما احتمال بروز تورم و درد قابل تحملی وجود دارد
• اگر شما پیوند قرنیه اندوتلیال انجام داده‌اید پزشک از شما می‌خواهد که تا چند روز پس از جراحی به پشت دراز بکشید این کار به قرنیه پیوند شده کمک می‌کند در جای مناسب قرار بگیرد. پس از چند روز حباب هوا نیز جذب می‌شود. پیوند اندوتلیال روشی است که برای پیوند بخشی از قرنیه به جای بخیه از حباب هوا استفاده می‌شود تا قرنیه پیوند شده در جای مناسبی قرار بگیرد.

مراقبت از چشم

شما باید پس از اتمام جراحی و بازگشت به منزل به خوبی از چشم های خود مراقبت کنید.

برخی از نکات مهمی که باید به خاطر داشته باشید به شرح زیر می‌باشند:

• از دست زدن به چشم خود اجتناب کنید
• تا یک هفته پس از جراحی پیوند قرنیه از انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین و برداشتن اجسام سنگین خودداری کنید و سعی کنید مرخصی بگیرید تا بتوانید به خوبی استراحت کنید. می‌توانید ۲ تا ۳ هفته پس از جراحی به محل کار خود برگردید.
• اگر کار شما با فعالیت جسمانی شدید همراه است باید حدود ۳ تا ۴ ماه از کار کردن خودداری کنید
• از قرار گرفتن در محیط های آلوده و پر از دود خودداری کنید زیرا در این حالت چشم شما ملتهب خواهد شد.
• اگر چشم شما به نور خورشید حساسیت دارد می‌توانید از عینک آفتابی استفاده کنید.
• از شنا کردن و شرکت کردن در ورزش‌هایی که تماس جسمانی بالایی دارند خودداری کنید و تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است باید کاملا احتیاط کنید و زمانی که فعالیت ورزشی خود را شروع می‌‌کنید بهتر است از عینک محافظ استفاده کنید.
• مانند شرایط عادی به حمام بروید و دوش بگیرید اما احتیاط کنید که حداقل تا یک ماه آب وارد چشم شما نشود.
• تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است از رانندگی کردن خودداری کنید.

پس از جراحی پزشک یک نوع چسب مخصوص به شما می‌دهد که باید تا چند هفته در هنگام خواب از آن استفاده کنید تا از چشم شما محافظت شود. در همه  روش‌های مختلف  پیوند قرنیه باید هر روز از قطره آنتی بیوتیک یا استروئید چشمی استفاده کنید. باید تا چند ماه از این موارد پیروی کنید البته برخی از افراد باید بیش از یک سال به این نکات توجه کنید استفاده از قطره چشمی به کاهش تورم و التهاب و کاهش ریسک عفونت یا پس زدن پیوند قرنیه کمک خواهد کرد.

مراجعه به پزشک پس از پیوند قرنیه

در ابتدا باید در فواصل زمانی تعیین شده به پزشک مراجعه کنید به تدریج و با بهبود چشم از تعداد دفعات مراجعه به پزشک کاسته خواهد شد. در صورتی که پزشک برای نگه داشتن پیوند از بخیه استفاده کرده باشد باید به اندازه کافی فرصت به آنها داده شود تا قرنیه به طور کامل پیوند شود. معمولاً یک سال پس از پیوند قرنیه این بخیه‌ها کشیده می‌شوند.

سطح بینایی بعد از عمل پیوند قرنیه

به طور کلی حدود چند هفته تا یک سال و گاهی اوقات مدت بیشتری طول می‌کشد تا پس از پیوند قرنیه بینایی شما بهبود یابد. در حقیقت این مسئله به نوع جراحی انجام شده بستگی دارد. در برخی موارد ممکن است بینایی شما در حال نوسان باشد و بهتر و بدتر از قبل شود. این احتمال وجود دارد که شما به استفاده از لنز چشمی یا عینک نیاز داشته باشید تا سطح بینایی بهتری داشته باشید در برخی از موارد پس از آنکه چشم بهبود یافت از یک جراحی کوچک یا درمان با لیزر برای اصلاح مشکلات چشمی استفاده می‌شود.

پیوند قرنیه با چه عوارض و خطراتی همراه است؟

پیوند قرنیه نیز همانند همه عمل‌های جراحی با عوارض و خطرات متعددی همراه است که برخی از آنها پس از جراحی قابل مشاهده هستند و باید فورا بیمار تحت درمان قرار بگیرد و برخی دیگر نیز در جلسات ملاقات با پزشک تشخیص داده می‌شوند.

پس زدن پیوند قرنیه

پس زدن پیوند قرنیه زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما قرنیه پیوند شده را به عنوان یکی از اعضای بدن نمی‌شناسد و به آن حمله می‌کند این مسئله بسیار شایع است و از هر پنج مورد پیوند کامل قرنیه یک مورد پس زده می‌شود البته فقط حدود ۵ درصد از بافت پیوند شده پس زده خواهد شد. معمولا پس از پیوند قرنیه لایه‌ای عمیق قدامی ریسک پس زدن کامل قرنیه بسیار نادر خواهد بود. ممکن است چند هفته پس از جراحی قرنیه پیوند شده پس زده شود اما معمولا این عارضه چند ماه پس از جراحی وجود می‌آید. معمولا در صورتی که علائم و نشانه‌های حاصل از پس زدن پیوند به موقع تشخیص داده شود می‌توان به کمک قطره استروئید چشمی به درمان این عارضه پرداخت.

در صورتی که شما پس از جراحی پیوند قرنیه با علائم و نشانه‌های زیر مواجه شدید باید فورا به جراح خود مراجعه کنید:

• قرمزی چشم
• حساسیت به نور
• بروز مشکلات چشمی از قبیل تاری دید
• درد شدید چشم

سایر عوارض بعد از پیوند قرنیه

پس از جراحی پیوند قرنیه علاوه بر ریسک پس زدن پیوند احتمال بروز عوارض دیگری نیز وجود دارد این عوارض به شرح زیر می‌باشند:

• آستیگماتیسم : در این حالت سطح قرنیه به طور کامل کروی نیست.
• آب سیاه : در این حالت به علت تجمع مایع فشار درون چشم افزایش می‌یابد.
• التهاب عنبیه : به التهاب لایه میانی چشم گفته می‌شود.
• جدا شدن شبکیه : در این حالت لایه نازکی که در پشت چشم وجود دارد و به آن شبکیه گفته می‌شود از عروق خونی که وظیفه تامین اکسیژن و مواد مغذی را بر عهده دارند جدا می‌شود.
• برخی از بیماری‌های چشمی از قبیل قوز قرنیه مجددا عود می‌کنند.
• زخم حاصل از جراحی سر باز می‌کند.
• احتمال بروز عفونت داخل چشم به علت برش حاصل از جراحی افزایش می‌‌یابد.