مقایسه عمل لیزیک و لازک: تفاوت در ضخامت بافت برش داده شده قرنیه

چنانچه قصد انجام جراحی چشم با لیزر را دارید و تحقیق درباره‌ی این عمل را شروع کرده‌اید، احتمالاً با انبوهی از اصطلاحات پزشکی روبرو شده‌اید که کاملاً گیج‌تان کرده است. یکی از مواردی که باعث سردرگمی اکثر بیماران می‌شود، تفاوت بین دو عمل لیزری چشم، یعنی لیزیک (Lasik) و لازک (Lasek) است. برای این که تفاوت بین این دو درمان را متوجه شوید، نخست باید اطلاعاتی کلی درباره جراحی چشم با لیزر کسب کنید. جراحی چشم با لیزر در اصل به عملی اشاره دارد که در آن، لایه‌ی شفاف چشم، یعنی قرنیه با پرتو متمرکزی از نور، به نام لیزر تغییرشکل داده می‌شود. اگرچه عمل لیزری چشم جراحی نامیده می‌شود، اما هیچ برشی با تیغ جراحی در این عمل ایجاد نمی‌شود و این عمل در واقع یک درمان لیزری چشم است. درمان چشم با لیزر به دو روش لیزیک و لازک انجام می‌شود. شیوه‌ی باز کردن قرنیه برای عبور لیزر فرق اصلی بین لیزیک و لازک است. متخصص در عمل لیزیک، فلپ یا لایه محافظ بسیار نازکی را با لیزر اول روی قرنیه ایجاد می‌کند. سپس جراح فلپ محافظ را بلند می‌کند و دید را با لیزر دوم اصلاح می‌کند. هر دو چشم معمولاً در یک روز درمان می‌شود. لازک سرواژه "کراتکتومی ساب اپیتلیال با لیزر" است و در صورت نازک بودن قرنیه یا ابتلا به عارضه‌ای که انجام جراحی چشم با لیزر را دشوار می‌کند، به لیزیک ترجیح داده می‌شود. در عمل لیزیک، برخلاف عمل لازک فقط از یک لیزر برای اصلاح دید استفاده می‌شود.

راهنمایی برای انتخاب نوع جراحی چشم

بیمارانی که برای جراحی چشم با لیزر به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند، با انواع مختلف لیزیک و لازک و گاهی PRK روبرو می‌شوند، البته عمل PRK امروزه چندان متداول نیست. در این مقاله انواع جراحی چشم را به اختصار توضیح می‌دهیم.

عمل جراحی لیزیک

لیزیک سرواژه‌ی کراتومیلوزیس درجا به کمک لیزر است و به نوعی جراحی اطلاق می‌شود که برای اصلاح دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم انجام می‌شود. در این جراحی از لیزر اگزایمر برای تغییر دادن شکل قرنیه استفاده می‌شود، قرنیه بخشی از چشم است که نور پس از عبور از آن به شبکیه می‌رسد. شکل قرنیه در عمل با لیزر تغییر داده می‌شود تا نور به شیوه‌ی متفاوتی وارد چشم شود و به این ترتیب عیوب انکساری چشم اصلاح گردد. جراح فلپ یا لایه‌ی نازکی را با استفاده از لیزر یا میکروکراتوم ایجاد می‌کند. این جراحی بدون درد است و فقط 30 ـ 15 دقیقه زمان می‌برد، اکثر بیماران می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را چند روز پس از جراحی ادامه دهند.

انواع جراحی لیزیک

• لیزیک مبتنی بر جبهه موج (Wavefront): تصویربرداری رایانه‌ای نقشه‌ای سه بعدی از چشم بیمار را به دست می‌دهد. جراح به کمک این تصاویر می‌تواند، عمل را دقیق‌تر پیش ببرد و احتمال رسیدن به دید 20/20 پس از عمل افزایش می‌یابد.
• لیزیک استاندارد: جراح بافت قرنیه را با لیزر تغییرشکل می‌دهد. جراح مسیر عبور لیزر و دسترسی به قرنیه را با برش دادن فلپ در لایه‌ی خارجی ایجاد می‌کند.
• اپی ـ لیزیک: جراح لایه‌ی نازکی از قرنیه را می‌برد تا بتواند شکل آن را با استفاده از لیزر تغییر دهد. این لایه به جای خود برگردانده یا گاهی اوقات کاملاً برداشته می‌شود. برای این که قرنیه بدون آسیب‌دیدگی التیام یابد، بیمار لنز تماسی نرم دریافت می‌کند.

مراحل جراحی لیزیک

• لیزیک نیز مانند دیگر عمل‌های جراحی چشم با لیزر، با ریختن قطره بی‌حس کننده داخل چشم شروع می‌شود. پس از آن که چشم بی‌حس شد، جراح چشم را با اسپکولوم باز نگه می‌دارد.
• جراح با استفاده از ابزاری بسیار دقیق به نام میکروکراتوم، لایه نازکی از قرنیه را برش می‌دهد. سپس این لایه را کنار می‌زند تا لایه استرومال مشخص شود.
• سپس نور لیزر برای برش دادن و تغییرشکل قرنیه روی آن تابانده می‌شود. برای این کار لازم است که بیمار به نور قرمز یا سبز خیره شود.
• تابش لیزر پس از 30 ثانیه تا 2 دقیقه متوقف می‌شود.
• جراح لایه برش داده شده‌ی قرنیه را پس از به اتمام رسیدن عمل، به جای خود برمی‌گرداند و ناحیه را شستشو می‌دهد.
• چشم به طور طبیعی خشک می‌شود و فلپ نیز به تدریج به بقیه قرنیه جوش می‌خورد. اکثر جراحان به بیمار عینک محافظ می‌دهند تا چشم در مسیر بازگشت به خانه و در 24 ساعت اول پس از جراحی آسیبی نبیند.

چون بهبود چشم به محض برگرداندن لایه برش داده شده‌ی قرنیه شروع می‌شود، دوران بهبود لیزیک کوتاه‌تر از لازک و PRK است. بسیاری از بیماران دید معمول خود را ظرف 48 ـ 24 ساعت پس از عمل به دست می‌آورند.

دوران بهبود و مراقبت پس از جراحی لیزیک

بیمار باید به چشم استراحت بدهد و مراقب باشد که جسم خارجی، مانند شامپو، کرم صورت، لوازم آرایش و ... پس از جراحی لیزیک با چشم تماس پیدا نکند. بنابراین شستن سر یا حتی دوش گرفتن (به دلیل تولید بخار) ممنوع است، بیمار باید عینک آفتابی در فضای باز و روشن به چشم بزند و تا یک ماه از انجام دادن ورزش‌های تماسی خودداری کند. فعالیت‌های دیگر مانند شنا و رانندگی نیز پس از جراحی لیزیک توصیه نمی‌شود، بیماران تا یک هفته پس از عمل اجازه‌ی رانندگی ندارند.

عوارض اصلی جراحی لیزیک چشم

این عمل جراحی در دهه 1980 ابداع شد و تا به امروز هیچ گونه خطری را برای بیماران به دنبال نداشته است. برخی بیماران (قریب به 5 درصد) باید عمل را تکرار کنند، دلیل تکرار عمل عمدتاً کاهش تدریجی و طبیعی دید است و ارتباطی با عوارض بلندمدت جراحی ندارد. عمل لیزیک برای بیماران دچار خشکی چشم دردناک است، چون خشکی چشم به خودی خود یکی از عوارض این عمل محسوب می‌شود. استفاده از قطره چشمی درد را تسکین می‌دهد، اما در موارد وخیم باید درمان‌های گسترده‌تری انجام شود. تاری دید یکی از عوارض شایع پس از عمل است که رانندگی در شب را تا 6 هفته بعد از عمل و تا زمان تثبیت قدرت دید، دشوار می‌کند. افتادگی پلک نیز یکی از عوارض لیزیک است که معمولاً برطرف می‌شود و پلک پس از مدتی به جای اولیه‌ی خود برمی‌گردد. از عوارض جدی‌تر عمل چشم با لیزر می‌توان به اصلاح ناکافی یا بیش از اندازه‌ی مشکل اصلی اشاره کرد؛ این عارضه نیز با انجام یک عمل دیگر برطرف می‌شود. همچنین چون قرنیه برش داده می‌شود، احتمال عفونت کردن چشم وجود دارد. فلپ قرنیه گاهی چروک می‌خورد و باعث انحراف دید جزئی می‌شود. به علاوه لیزیک قرنیه را ضعیف و ناپایدار می‌کند که ممکن است به برجستگی غیرعادی چشم منجر شود؛ این تغییر بر دید نیز اثر می‌گذارد.

لازک

لازک سرواژه کراتومیلوزیس اپیتلیال است. این عمل نیز مانند PRK بر روی لایه بومن قرنیه انجام می‌شود، با این تفاوت که اپیتلیوم در این عمل برداشته نمی‌شود.

مراحل انجام عمل لازک

• جراح قطره بی‌حسی را داخل چشم بیمار می‌ریزد و چشم بی‌حس شده را با اسپکولوم باز نگه می‌دارد.
• جراح با مته مخصوص (ترفین) برشی را در اپیتلیوم ایجاد می‌کند، سپس بافت برش داده شده را عقب می‌زند تا لایه بومن قرنیه مشخص شود.
• سپس قرنیه با لیزر تغییرشکل داده می‌شود.
• جراح پس از تغییرشکل دادن قرنیه، فلپ اپیتلیال را روی قرنیه برمی‌گرداند.
• در انتها نیز لنز تماسی نرمی برای محافظت از چشم روی آن قرار داده می‌شود.

دوران بهبود و شرایط انجام عمل

سه تا شش روز طول می‌کشد تا بیمار قدرت دید معمول خود را بازیابد؛ تثبیت قدرت دید بیش از یک ماه و در موارد بسیار پیچیده، بیش از نه ماه زمان می‌برد. عمل لازک برای اصلاح دامنه‌ی وسیعی از عیوب انکساری، مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم مناسب است. جراحی لازک برای بیمارانی با قرنیه‌ی نازک و افرادی مانند بازیکنان بیسبال مناسب است که به دلیل انجام دادن فعالیت‌های خاص در معرض آسیب دیدگی‌های صورت قرار دارند.

عوارض و خطرها

برخی بیماران سوزش ملایم یا درد متوسطی را در مراحل اولیه دوران بهبود حس می‌کنند. کدر شدن قرنیه و تاری دید از عوارض احتمالی این عمل محسوب می‌شود. اصلاح ناکافی یا بیش از حد نیز در بعضی موارد مشاهده می‌شود.

PRK

PRK مخفف کراتکتومی فوتورفرکتیو است که در گذشته روش اصلی برای جراحی چشم با لیزر محسوب می‌شد؛ اما از آنجایی که PRK به اندازه درمان‌های دیگر موثر نیست، این روش امروزه به ندرت انجام می‌شود و اکثر کلینیک‌ها دیگر آن را ارائه نمی‌دهند.

مراحل عمل PRK

• جراح قطره بی‌حسی را در چشم بیمار می‌ریزد و چشم را پس از بی‌حس شدن با اسپکولوم باز نگه می‌دارد.
• جراح لایه‌ی نازک خارجی قرنیه، یعنی اپیتلیوم را می‎تراشد تا لایه بومن مشخص شود.
• جراح قرنیه را با لیزر اگزایمر یا فمتوسکند تغییرشکل می‌دهد. لیزر توسط رایانه هدایت می‌شود و رایانه تعیین می‌کند که چه بخش‌هایی از قرنیه باید تبخیر شود تا قرنیه شکل صحیحی پیدا کند. این بخش از عمل کمتر از چند ثانیه طول می‌کشد.
• جراح برای محافظت از چشم در دوران رشد مجدد اپیتلیوم، پس از اتمام عمل لنز تماسی نرم را به عنوان پانسمان روی چشم قرار می‌دهد. بیمار باید مسکن در دوران نقاهت مصرف کند.

دوران بهبود و شرایط انجام عمل

عمل PRK معمولاً کمتر از دو دقیقه طول می‌کشد، اما بهبودی پس از آن دو روز تا بیش از یک هفته زمان می‌برد. PRK به ویژه برای درمان دوربینی و آستیگماتیسم توصیه می‌شود و جایگزین مناسب لیزیک برای بیماران با قرنیه نازک، اسکار قرنیه، مردمک بزرگ یا بیمارانی است که سابقه‌ی بعضی جراحی‌های چشم مانند کراتوتومی شعاعی و پیوند قرینه داشته‌اند. این عمل در دوران بارداری و شیردهی و در صورت ابتلا به گلوکوم (آب سیاه) توصیه نمی‌شود.

عوارض

بیماران در دوران بهبود پس از عمل PRK درد خفیف تا متوسطی را تحمل می‌کنند و تعداد انگشت‌شماری از بیماران با مشکل کدر شدن قرنیه (تار شدن دید) روبرو می‌شوند. براساس نتایج یک پژوهش، مشکل تاری دید پس از عمل PRK در 2 ـ 0 درصد بیماران مشاهده می‌شود. اصلاح ناکافی یا بیش از اندازه نیز از مشکلات احتمالی PRK محسوب می‌شود.

انتخاب درمان مناسب

همان‌طور که اشاره شد، امروزه عمل PRK به دلیل تحمیل درد به بیمار و دوران بهبود طولانی به ندرت انجام می‌شود، بنابراین اگر شرایط عمل‌های لیزیک و لازک و توانایی پرداخت هزینه‌ی این عمل‌های لیزری را دارید، این دو عمل، به ویژه روش Wavefront گزینه‌های مناسب‌تری به شمار می‌رود. لیزیک به دلیل تنوع روش، بدون درد بودن و دوران بهبود کوتاه روش اصلی جراحی چشم با لیزر به شمار می‌رود. بااین حال لازک نیز جایگزینی مناسب برای بیمارانی است که شرایط انجام عمل لیزیک را ندارند و برای مثال قرنیه‌شان نازک است. در حال حاضر فقط 5 درصد از جراحی‌های لیزری چشم به روش لازک انجام می‌شود.

خلاصه‌ای از تفاوت‌های اصلی لیزیک و لازک

در ادامه به صورت خلاصه تفاوت های لیزیک و لازک را بیان می‌کنیم:

جراحی لیزیک

• اصلاح دامنه وسیع‌تری از عیوب انکساری: +5.00D to -12.00D. حال آن که دامنه‌ی اصلاحی لازک محدود به +4.00D to -8.00D است.
• دوران نقاهت لیزیک فقط یک روز است که از بهبودی 3 تا 4 روزه لازک کوتاه‌تر است.
• بهبود دید پس از لیزیک فقط یک روز زمان می‌برد، حال آن که این زمان برای لازک 3 تا 4 روز است.
• دید سریع‌تر پایدار می‌شود و اصلاح بیشتری به دست می‌آید.
• بیمار ناراحتی کمتری را پس از جراحی تحمل می‌کند و معمولاً هیچ عوارضی بروز نمی‌یابد.

جراحی لازک

• عوارض کمتر و بالاتر بودن درصد موفقیت عمل
• برش ندادن قرنیه
• چون قرنیه در عمل لازک ضعیف نمی‌شود، این عمل برای ورزشکاران، خلبانان جنگنده یا هر فردی که در معرض آسیب‌دیدگی قرنیه قرار دارد، مناسب‎تر است. فلپ برش داده شده در جراحی لیزیک می‌تواند تا 7 سال باقی بماند و این وضعیت برای افراد مستعد آسیب قرنیه خطرناک است.
• یادگیری و انجام این عمل برای جراحان آسان‌تر است.
• جراحی لازک را می‌توان بیش از یک بار انجام داد.

جراح بهترین نوع جراحی چشم را در جلسه مشاوره تعیین می‌کند.

«کپی فقط با ذکر منبع و لينک بلامانع است»