درمان انسداد مجرای اشک کودک و نوزاد با قطره و جراحی رفع گرفتگی

اشک‌ها چشم‌ها را تمیز کرده و سطح چشم را مرطوب نگه می‌دارند. اشک‌ها تمام مدت در غدد اشکی (غدد لاکریمال) تولید می‌شوند و از سطح چشم جریان می‌یابند. سپس از طریق حفره‌های کوچکی (پانکتوم) که در گوشه چشم قرار گرفته‌اند در کیسه‌های اشکی (کیسه‌ها لاکریمال) تخلیه می‌شوند. از آنجا، از لوله‌ای به نام مجرای اشکی (مجرای نازولاکریمال) در بینی و گلو جریان می‌یابند. بسته شدن مجرای اشکی باعث توقف جریان اشک از چشم به سمت بینی می‌شود، این عارضه ممکن است در یک یا هر دو چشم ایجاد شود. این بیماری ممکن است مادرزادی باشد (از بدو تولد وجود داشته باشد) یا به مرور زمان در طول عمر ایجاد شود. با این که بیماری‌های مرتبط با چشم و بینایی ممکن است با افزایش سن ارتباط داشته باشند اما برخی کودکان نیز ممکن است دچار برخی از این عوارض و بیماری‌ها شوند. به عنوان مثال، سیستم مجرای اشکی حدود یک سوم نوزادان در هنگام تولد ناقص است. مجرای اشک یک بخش مهم برای سلامت چشم‌ها هستند. اگر این غدد به درستی کار نکنند، ممکن است نوزادان برای رفع انسداد مجرای اشک ناشی از این نوع عدم رشد و نقصان نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشند.

علل انسداد مجرای اشک

معمولاً مجرای چشم زمانی مسدود می‌شود که مجرای نازولاکریمال در انتهای پایینی در بینی باز نمی‌شود. این بیماری ممکن است مادرزادی باشد (از بدو تولد وجود داشته باشد) یا به مرور زمان در طول عمر ایجاد شود. مجرای اشکی در یک چشم سالم به تخلیه اشک و مایعات دیگر چشم کمک می‌کند. با بسته شدن مجرای اشک، جریان یافتن و تخلیه این مایعات امکان‌پذیر نیست. در نتیجه، مجرا و کیسه اشک در چشم ممکن است به دلیل بازگشت این مایعات به درون چشم متورم، ملتهب یا عفونی شوند. متأسفانه، در حالی که ممکن است مجرای اشک در هر سنی مسدود شود اما ابتلا به این عارضه در نوزادان شایع‌تر است. در واقع این عارضه در 6 درصد از نوزادان تازه متولد شده دیده می‌شود. برخلاف بسیاری از بیماری‌های چشمی که قابل پیشگیری هستند نمی‌توان از بسته شدن مجرای اشکی در این سنین که ناشی از مشکلات رشد است جلوگیری کرد. برخی متخصصین بر این باورند که ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری در کودکان جنبه ارثی داشته باشد.

علائم تنگی مجرای اشک نوزاد

در بسیاری از موارد فقط یک چشم به این عارضه مبتلا می‌شود. علائمی که پزشکان و والدین باید در کودکان به آنها توجه کنند عبارتند از:

• اشک زیاد. اگر مجرای اشک مسدود شده باشد، چشم نوزاد ممکن است به دلیل تجمع مایع در آن بسیار مرطوب شود. برخی کودکان ممکن است به طور مرتب اشک‌ریزی داشته باشند.
• تجمع. ممکن است در گوشه‌های چشم کودکان مبتلا به انسداد مجرای اشکی مایعات سفید یا زردی جمع شود.
• چسبندگی پلک‌ها. ممکن است کودکان به دلیل فشار و تجمع مایعات یا مواد دیگر مرتبط با این بیماری نتوانند چشمان خود را به راحتی باز کنند.
• تورم و قرمزی. به دلیل فشار و عفونت، ممکن است مجرای اشکی باعث قرمزی و تورم در اطراف چشم و بینی شود. در موارد ابتلا به عفونت، کودکان ممکن است تب و درد داشته باشند و مخاط یا چرک زیادی از بینی یا چشم آنها تخلیه شود.

شایان ذکر است که این علائم ممکن است در روزها و هفته‌های اول پس از تولد نوزاد مشاهده شوند. اگر مجرای اشکی بسته شده باشد، والدین و پزشکان باید آن را هر چه زودتر تشخیص داده و تحت درمان قرار دهند.

درمان گرفتگی مجرای اشک در کودک

انسداد مجرای اشکی درمان‌های مختلفی دارد. پزشک برای شما توضیح خواهد داد که کدام روش درمانی برای نوزاد شما مناسب است. درمان‌های پزشک عبارتند از ماساژ و مصرف آنتی بیوتیک در صورت وجود عفونت. اگر این روش‌های درمانی مؤثر واقع نشدند، پزشک انجام عمل جراحی را به شما توصیه خواهد کرد.

ماساژ دادن چشم

ماساژ ملایم کیسه لاکریمال غالباً به باز شدن مجرای اشکی کمک می‌کند. معمولاً شما باید این کار را 4 تا 6 مرتبه در روز انجام دهید. پزشک نحوه ماساژ دادن کیسه‌های اشک را به شما آموزش می‌دهد.

 آنتی‌بیوتیک‌ها

اگر کودک شما به عفونت مبتلا شده است ممکن است پزشک برای وی قطره یا پماد آنتی بیوتیک تجویز نماید. باید پمادها و قطره‌ها به درستی استفاده شوند.

جراحی مجرای اشک کودکان

اگر اقدامات پزشکی پس از گذشت چند ماه مؤثر واقع نشد ممکن است کودک نیاز به عمل جراحی داشته باشد. در صورتی که کیسه اشکی به عفونت مبتلا شده باشد و پوست بین تخم چشم و کنار بینی قرمز و متورم شده باشد احتمالاً کودک باید تحت عمل جرحی قرار گیرد. انواع مختلف عمل‌های جراحی برای درمان این بیماری به کار برده می‌شوند. پزشک در مورد این که کدام روش جراحی برای کودک شما مناسب است با شما صحبت خواهد کرد. نوع عمل جراحی بر اساس سن کودک و شدت انسداد مجرای اشکی وی تعیین می‌شود. پزشک همچنین در مورد خطرات احتمالی عمل جراحی نیز با شما صحبت خواهد کرد.

در هنگام انجام عمل جراحی باز کردن مجرای اشکی چه اتفاقی می‌افتد؟

قبل از انجام عمل جراحی، به کودک داروهای خواب‌آور مخصوص داده می‌شود که به آن بیهوشی عمومی گفته می‌شود. این کار باعث می‌شود که کودک در طول عمل بخوابد و دردی احساس نکند و سپس یکی از سه عمل جراحی گفته شده روی او انجام می‌شود.

پس از انجام عمل جراحی چه انتظاری باید داشت؟

چگونه پس از انجام عمل جراحی باز کردن مجرای چشم باید از کودک مراقبت کرد؟

کمپرس آب سرد

برخی پزشکان توصیه می‌کنند که آب سرد یا کمپرس آب یخ روی چشمان قرار داده شود تا ناراحتی‌ها کمتر شده و تورم پس از انجام عمل جراحی نیزکاهش یابد. در صورتی که کودک می‌تواند از کمپرس آب سرد استفاده کند از پزشک بخواهید که این کار را انجام دهد. برای ساختن کمپرس سر مراحل زیر را انجام دهید:

• آب سرد را داخل یک ظرف تمیز بریزید. آب شیر سرد خوب است. اگر شما آب چاه دارید، آن را بجوشانید و در یخچال قرار دهید تا سرد شود سپس از آن استفاده کنید.
• دستان خود را بشورید
• یک حوله تمیز را داخل آب سرد غوطه‌ور کنید.
• آن را بفشارید تا آب اضافی آن خراج شود سپسان را روی چشم متورم قرار دهید
• بگذارید حوله حدود دو دقیقه یا بیشتر روی محل باقی بماند.
• این کار را 5 مرتبه تکرار کنید
• دستان خود را دوباره بشورید.

از پزشک در مورد تناوب استفاده از کمپرس آب سرد برای کودک خود سؤال کنید. در روز اول و دوم پس از انجام عمل جراحی باید چندین مرتبه این کار انجام دهید. همیشه قبل و بعد از لمس کردن چشم‌های کودک، دست خود را بشورید.

قطره‌های آنتی بیوتیک

ممکن است پزشک برای چشم و قسمت‌های تحت عمل قرار گرفته کودک شما پماد یا قطره‌های چشمی تجویز کند. حتماً به دقت داروی نسخه را تأمین کرده و مطابق با دستورالعمل از قطره چشم یا پماد چشمی استفاده کنید.

دمیدن از طریق بینی و پاک کردن بینی

کودک تا دو هفته پس از انجام عمل جراحی نباید از طریق بینی خود بدمد. بهتر است بینی او را به آرامی تمیز کنید.

لوله‌ها

لوله‌هایی که در مجرای اشکی قرار داده می‌شوند معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. اگر در چشم کودک شما لوله قرار داده شده و انتهای لوپ لوله نیز از کنار چشم او بیرون آمده و قابل دیده شدن است، آن را با چسب به صورت او بچسبانید و با پزشک تماس گرفته و به وی اطلاع دهید.

هفته اول پس از عمل؛ فقط بازی‌های آرام

در هفته اول پس از انجام عمل جراحی، کودک باید فقط فعالیت‌های سبک مانند بازی کردن در خانه و بازی‌های کامپیوتری را انجام داده یا تلویزیون تماشا کند.

در این مدت، کودک باید از فعالیت‌های سنگینی مانند بازی با شن، ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال یا هاکی یا هر بازی دیگری که ممکن است باعث به هم خوردن دو کودک باشد اجتناب کند. کودک همچنین باید از خم شدن و انجام فعالیت‌هایی که باعث نفس‌نفس زدن او می‌شود نیز خودداری کند.

 مراقبت‌های روزانه و مراقبت در مدرسه

معمولاً کوکان نباید تا دو روز یا بیشتر پس از انجام عمل جراحی به مدرسه بروند. لطفاً در این مورد با پزشک کودک مشورت کنید. به مراقب و معلم کودک در مورد فعالیت‌هایی که کودک نباید انجام دهد توضیحات لازم را بدهید.

 شنا کردن

معمولاً شنا کردن در هفته اول پس از انجام عمل جراحی و تا زمانی که پزشک تعیین می‌کند مجاز نیست. پزشک در مورد زمانی که کودک می‌تواند دوباره شنا کند با شما صحبت می‌کند.

 استحمام و دوش گرفتن

از پزشک در مورد استحمام کودک و دوش گرفتن او سؤال کنید. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که یک هفته اول پس از انجام عمل به جای دوش گرفتن از وان استفاده شود.

قرار گرفتن در معرض نور خورشید

کودک پس از انجام عمل جراحی نباید در معرض نور خورشید قرار گیرد. از پزشک کودک در مورد زمانی که کودک می‌تواند دوباره بیرون رفته و در معرض نور آفتاب قرار گیرید سؤال کنید.