جراحی آب مروارید چشم: روش های فیکو و لیزر در جراحی کاتاراکت چشم

عدسی پشت عنبیه و مردمک چشم قرار دارد. این جزء چشم همانند عدسی دوربین عمل می‌کند. نور را روی شبکیه در پشت چشم متمرکز می‌کند، جایی که تصویر ثبت می‌شود. تصویری که روی شبکیه شکل گرفته از طریق اعصاب به مغز فرستاده می‌شود تا پروسه دیدن کامل شود. هنگامی که این عدسی شروع به کدر یا سفید شدن بکند، به این مشکل کاتاراکت یا آب مروارید می‌گویند. این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که برخی از پروتئین‌های داخل عدسی تشکیل دسته‌های غیرطبیعی دهند. تنها راه برای برداشتن کاتاراکت یا آب مروارید از طریق جراحی است. چشم پزشک هنگامی به شما جراحی آب مروارید چشم (کاتاراکت) را پیشنهاد می‌کند که این عارضه مانع از انجام کارهای روزمره شما شود. در حین جراحی آب مروارید چشم (کاتاراکت)عدسی کدر و طبیعی شما برداشته شده و با عدسی شفاف و مصنوعی جایگزین می‌شود. به این عدسی، لنز داخل چشمی (IOL) گفته می‌شود.

آیا برای کاتاراکت انواع مختلفی وجود دارد؟

بله. اگرچه اکثر موارد کاتاراکت (آب مروارید) از بالا رفتن سن ناشی می‌شود، ولی انواع دیگری از کاتاراکت (آب مروارید) نیز وجود دارد:

• کاتاراکت ثانویه. کاتاراکت ممکن است پس از جراحی برای درمان سایر بیماری‌های چشم شکل بگیرد، همچون گلوکوم (آب سیاه). همچنین کاتاراکت (آب مروارید) می‌تواند در افراد مبتلا به سایر بیماری‌ها نیز تشکیل شود، همچون دیابت. آب مروارید گاهی اوقات با مصرف استروئید مرتبط است.
• کاتاراکت تروماتیک. آب مروارید می‌تواند پس از مصدومیت چشم، گاهی اوقات سال‌ها بعد از آن، شکل بگیرد.
• کاتاراکت مادرزادی. برخی از کودکان با آب مروارید بدنیا می‌آیند یا در سنین کودکی به این عارضه مبتلا می‌شوند، غالباً در هر دو چشم. این نوع از آب مروارید ممکن است به قدری خفیف باشد که بینای کودک را تحت تأثیر قرار ندهد. اگر بینایی تحت تأثیر قرار گرفت، شاید نیاز به برداشتن عدسی چشم شود.
• آب مروارید پرتویی. آب مروارید می‌تواند پس از قرار کرفتن در معرض برخی از انواع پرتوها ایجاد شود.

کاتاراکت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آب مروارید از طریق معاینه کامل چشم تشخیص داده می‌شود که عبارتست از:

• آزمون حدت بینایی. این آزمون چشم که چارت مخصوص به خود را داراست، میزان بینایی شخص را در فواصل مختلف می‌سنجد.
• معاینه چشم با مردمک متسع. پزشک چند قطره در چشم بیمار می‌چکاند، تا مردمک چشم باز و متسع شود. متخصص مراقبت از چشم با استفاده از عدسی‌های خاص بزرگنمایی، شبکیه و عصب بینایی را برای نشانه‌های وجود مصدومیت و سایر مشکلات چشمی معاینه می‌کند. پس از معاینه، توانایی نزدیک بینی شما برای چند ساعت محو خواهد بود.
• تونومتری. ابزاری برای اندازه گیری فشار داخل چشم است. برای این آزمایش از قطره بی‌حس کننده چشمی استفاده می‌کنند.

کاتاراکت چگونه درمان می‌شود؟

علائم اولیه آب مروارید ممکن است با استفاده عینک‌های جدید، نورپردازی روشن‌تر، عینک‌های آفتابی ضد درخشش یا لنزهای بزرگنمایی بهبود یابد. اگر این اقدامات کمکی نکرد، جراحی تنها درمان موثر است. جراحی شامل برداشتن عدسی کدر و تعویض آن با یک عدسی مصنوعی است.

• هنگامی که شما مزایا و خطرات جراحی را متوجه شدید، می‌توانید درباره مناسب بودن جراحی کاتاراکت برای وضعیت فعلی خودتان تصمیمی آگاهانه بگیرید. در بیشتر موارد، به تأخیر انداختن جراحی آب مروارید باعث آسیب طولانی مدت به چشم‌ها یا سخت‌تر شدن جراحی نمی‌شود. نیازی نیست برای جراحی عجله کنید.
• گاهی اوقات حتی اگر آب مروارید مشکلی را برای بینایی شما ایجاد نکند، باید آن را درمان کرد. برای مثال، در صورتی که آب مروارید معاینه درمان مشکلی دیگر در چشم، همچون دژنراسیون ماکولا (تباهی لکه زرد) ناشی از سن یا رتینوپاتی دیابتی شود، باید آن را درمان کرد.
• اگر در هر دو چشم آب مروارید دارد که نیازمند جراحی است، جراحی در زمان‌های مختلفی برای هر چشم انجام می‌شود و معمولاً بین آنها نیز چهار هفته فاصله است.

انواع جراحی کاتاراکت

سه نوع جراحی کاتاراکت وجود دارد، متداول‌ترین نوع آن امروزه عملی است به نام جراحی فیکو کاتاراکت یا تکنیک فیکو امولسیفیکاسیون.

جراحی فیکو کاتاراکت یا تکنیک فیکو امولسیفیکاسیون

با استفاده از میکروسکوپ جراحی، جراح یک برش خیلی کوچک را روی سطح چشم، داخل یا نزدیک به قرنیه، ایجاد می‌کند. یک میله بسیار ریز ماوراء صوت، که معمولاً با لیزر اشتباه گرفته می‌شود، وارد چشم شده و از لرزش‌های ماوراء صوت استفاده می‌کند تا عدسی کدر را خرد (فیکو امولسیفای) کند. این قطعات خرد شده سپس از طریق همان میله ماوراء صوت با عمل مکش خارج می‌شود. وقتی آب مروارید برداشته شد، یک عدسی مصنوعی داخل کیسه کپسولی قرار می‌گیرد که آب مروارید آنجا را اشغال کرده بود. وجود این عدسی برای کمک به فوکوس چشم پس از جراحی ضروری است. در این روش که مدرن‌ترین روش جراحی است، مدت زمان جراحی معمولاً کمتر از 30 دقیقه طول می‌کشد و معمولاً نیازمند آرام بخش بسیار خفیف و قطره بی‌حس کننده چشمی است، به هیچ بخیه‌ای برای بستن زخم و هیچ چشم‌بندی برای پس از جراحی نیاز نیست.

جراحی کاتاراکت خارج کپسولی

در این جراحی پزشک برش بزرگتری روی یک طرف قرنیه ایجاد می‌کند و هسته کدر عدسی را یک جا خارج می‌نماید. باقی عدسی با ساکشن خارج می‌شود.

 جراحی کاتاراکت در اغلب اوقات بصورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی (ژل  بی‌حس کننده داخل چشم ریخته می‌شود) و تزریق وریدی آرام بخش خفیف انجام می‌گیرد. هیچ ابزاری را نزدیک چشم خود مشاهده نخواهید کرد و همچنین هیچ احساس دردی را در چشم خود در حین جراحی نخواهد داشت. برشی که برای برداشتن کاتاراکت زده می‌شود بقدری کوچک است که معمولاً نیازی به بخیه نیست. فیکو امولسیفیکاسیون (یک نوع ماوراء صوت) متداول‌ترین روش مورد استفاده برای برداشتن کاتارامت است. پس از برداشت عدسی طبیعی، معمولاً آن را با لنز مصنوعی جایگزین می‌کنند، که به آن لنز داخل چشمی (IOL) می‌گویند.

 جراحی کاتاراکت با کمک لیزر

به این روش جراحی LACS یا جراحی کاتاراکت با لیزر می‌گویند - این روش، یکی از مدرن‌ترین شیوه‌های جراحی برگرفته از عمل کاتاراکت فیکو است. در جراحی کاتاراکت با لیزر، چندین مرحله از جراحی که سابق بر این با استفاده از ابزار دستی جراحی انجام می‌شد، با استفاده از لیزر انجام می‌شود که این لیزر با سرعتی بسیار زیاد و با کنترل کامپیوتری کار می‌کند تا دقت جراحی افزایش یابد. این مراحل عبارتند از: انجام برش اولیه روی چشم؛ ایجاد کرد دهانه در بخش پیشین کپسول عدسی برای دسترسی یافتن به کاتاراکت و در نهایت شکستن عدسی کدر پیش از برداشت آن از داخل چشم.

پس از برداشت عدسی طبیعی، در اغلب اوقات آن را با یک لنز مصنوعی جایگزین می‌کنند که به آن لنز داخل چشمی (IOL) می‌گویند. عدسی IOL یک لنز شفاف پلاستیکی است که نیاز به هیچ مراقبتی ندارد و به بخشی دائمی در چشم شما تبدیل خواهد شد. نور از طریق IOL کاملاً شفاف روی شبکیه فوکوس می‌شود، که همین مسئله قدرت بینایی شخص را بهبود می‌بخشد. عدسی جدید نه حس و نه دیده می‌شود.

عدسی داخل چشمی (IOL)

اگرچه تمام عدسی‌های داخل چشمی برای بازیابی شفافیت بینایی شخص مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی امروزه گزینه‌های مختلفی از عدسی داخلی چشمی برای بیماران وجود دارد.

• ایمپلنت‌های عدسی استاندارد مونوفوکال یا تک کانونی هستند، به این معنا که آنها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بینایی شخص را در یک فاصله کانونی مشخص ترمیم کنند. اگر بیمار بخواهد از عدسی داخل چشمی‌ای استفاده کند که بینایی دوربینی را برای هر دو چشم ترمیم کند، به احتمال خیلی زیاد برای مطالعه کردن نیاز به عینک خواهد داشت. برخی بیماران عدسی داخل چشمی را ترجیح می‌دهند که بینایی آنها را برای فواصل دور برای یکی از چشمانشان ترمیم نماید و یک عدسی دیگر داخل چشمی که بینایی نزدیک بینی آنها را برای چشم دیگرشان بهبود دهد.
• عدسی‌های داخل چشمی پریمیوم شامل عدسی‌های ترمیم کننده پیرچشمی و عدسی‌های داخل چشمی توریک هستند. تصمیم برای استفاده از این نوع عدسی برای به شخص بیمار واگذار شود.
• عدسی دخلی چشمی ترمیم کننده پیرچشمی به گونه‌ای طراحی شده‌آند تا دوربینی و نزدیک‌بینی را ترمیم نمایند. هدف اصلی از طراحی این نوع عدسی‌های کاهش نیاز بیمار برای استفاده از عینک است.
• لنز داخل چشمی توریک برای بیماران مبتلا به آستیگماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. استیگماتیسم یک ناهنجاری در انحنای قرنیه است. لنزهای داخل چشمی توریک به گونه‌ای طراحی شده‌اند که فاصله بینایی و آستیگماتیسم را ترمیم کنند.

پس از جراحی کاتاراکت چه انتظاراتی می‌توان داشت؟

پیش از جراحی

• یک یا دو هفته پیش از جراحی، پزشک چند آزمایش را روی چشم بیمار انجام می‌دهد. این آزمایشات عبارتند از: اندازه‌گیری قوس قرنیه و سایز و شکل چشم بیمار. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا نوع مناسب عدسی داخل چشمی (IOL) را انتخاب کند.
• همچنین از بیمار درباره هر نوع دارویی که مصرف می‌کند، سوالاتی پرسیده خواهد شد. شاید از بیمار خواسته شود پیش از جراحی از مصرف این داروها خودداری کند.
• همچنین ممکن است برای بیمار قطره چشمی تجویز شود تا پیش از جراحی مصرف آنها را شروع کند. این داروها به پیشگیری از عفونت و کاهش تورم در حین و پس از جراحی کمک می‌کنند.
• ممکن است از بیمار خواسته شود 12 ساعت پیش از جراحی از خوردن یا نوشیدن خودداری نماید.

روز جراحی

• چشم پزشک احتمالاً از بیمار خواهد خواست حداقل شش ساعت پیش از جراحی غذاهای سفت نخورد.
• ضمناً چشم بیمار با قطره چشمی یا تزریق اطراف چشم بی‌حس خواهد شد. همچنین به بیمار داروهایی داده می‌شود تا به آرام شدن وی کمک کند.
• بیمار در حین جراحی هوشیار خواهد بود. وی در حین جراحی نور و حرکات مبهمی را می‌بیند، ولی نمی‌تواند کار پزشک روی چشم خود را ببیند.
• جراح با ایجاد برش‌های (بریدگی‌هایی که با تیغ جراحی یا لیزر ایجاد می‌شود) بسیار کوچک به چشم بیمار وارد می‌شود، این برش‌ها نزدیک لبه قرنیه زده می‌شود (پوشش شفاف روی جلوی چشم). جراح از این برش‌ها برای دسترسی یافتن به عدسی چشم بیمار استفاده می‌کند. با استفاده از تجهیزات بسیار کوچکی، پزشک عدسی را به همراه کاتاراکت خرد کرده و آن را خارج می‌کند. سپس عدسی جدید در جای خود وارد می‌شود.
• معمولاً جراح نیازی به بخیه زدن برای بستن این شکاف‌ها ندارد. این برش‌ها "خود ترمیمی" در نهایت به مرور زمان خود به خود بسته خواهند شد. یک چشم‌بند روی چشم بیمار قرار داده می‌شود تا زمانی که بهبود یابد.
• بیمار برای حدود 15 الی 30 دقیقه در اتاق ریکاوری استراحت خواهد کرد. سپس می‌تواند به منزل بازگردد.

روزها و هفته‌های پس از جراحی

• خارش و ناراحتی خفیف  پس از جراحی کاتاراکت طبیعی است. همچنین مقداری نشت مایعات از چشم مشکلی ندارد. چشم در این دوره به نور و لمس حساس است. اگر ناراحتی چشمتان بیش از حد بود، پزشک می‌تواند به تسکین ناراحتی کمک کند. پس از یک الی دو روز، ناراحتی برطرف خواهد شد.
• برای چند هفته پس از جراحی، پزشک خواهد خواست تا از قطره‌های چشمی استفاده کنید تا به بهبودی کمک کرده و خطر عفونت را کاهش دهد. از پزشک خود در مورد میزان استفاده از قطره، تعداد دفعات استفاده از آن و تأثیرات احتمالی آن بپرسید.
• از رفتن صابون و آب داخل چشم خودداری کنید.
• چشمان خود را نمالید و روی آن فشاری نیاورید. چشم پزشک توصیه خواهد کرد که از عینک آفتابی استفاده کیند تا بعنوان سپر محافظتی از چشمانتان محافظت کند.
• باید هنگام خواب از چشم‌بند استفاده کنید.
• در خانه، سعی کنید برای برداشتن وسیله‌ای از روی زمین خم نشوید. وسایل سنگین را بلند نکنید. می‌توانید قدم بزنید، از پله‌ها استفاده کنید و کارهای سبک خانه را انجام دهید.
• در بیشتر موارد، فرآیند بهبودی در عرض هشت هفته کامل خواهد شد. پزشک برای بررسی پیشرفت وضعیت چشمانتان، چند نوبت مراجعه تنظیم خواهد کرد.

خطرات و عوارض احتمالی جراحی کاتاراکت چیست؟

• عفونت و خونریزی

•  تورم مداوم در جلوی چشم یا داخل چشم
• تورم شبکیه (لایه عصبی در پشت چشم)
• جراحی کاتاراکت اندکی خطر گسیختن شبکیه را افزایش می‌دهد
•  آسیب به سایر بخش‌های چشم
• دردی که با داروهای بدون نسخه خوب نشود
• از دست دادن بینایی
• ایمپلنت IOL ممکن است جا شود یا از جای خود جابجا شود