انواع تومور غده اشکی: تشخیص سرطانی بودن به همراه با روش‌های درمان

غدد لاکریمال یا به‌عبارتی غدد اشکی یک جفت غدد برون‌ریز هستند که در قسمت بالا و کناره چشم قرار دارند و اشک تولید می‌کنند. هنگامی که سلول‌های غدد اشک تغییر می‌کنند و به‌صورت غیرقابل کنترل رشد می‌کنند منجربه تشکیل توده‌ای به نام تومور می‌شوند. هر توموری می‌تواند سرطانی یا خوش‌خیم باشد. تومورهای سرطانی بدخیم هستند یعنی می‌توانند رشد کنند و به قسمت‌های دیگر بدن گسترش پیدا کنند. تومورهای خوش‌خیم به تومورهایی گفته می‌شود که رشد می‌کنند اما پخش نمی‌شوند.

انواع تومور غده اشکی

تومورها می‌توانند به شکل‌های مختلفی در غده اشک تشکیل شوند. تشخیص نوع تومور توسط پزشک موضوعی است که از اهمیت فراوانی برخوردار است چراکه این امر طبیعتا طرح درمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. انواع تومورهای غدد اشکی عبارتند از:

• تومور مختلط خوش‌خیم اپیتلیال: نوعی تومور غیرسرطانی است که به قسمت‌های دیگر بدن سرایت نمی‌کند اما اگر بدون درمان رها شود مسلما به رشد خود ادامه خواهد داد. این نوع تومور معمولا در سلول‌های غدد اشک شروع به رشد می‌کند.
• تومور مخلوط بدخیم اپیتلیال: این نوع تومور نیز در سلول‌های غدد اشک رشد می‌کند و درصورت عدم درمان به قسمت‌های دیگر بدن سرایت خواهد کرد.
• لنفوم: لنفوم می‌تواند در ساختارهای مختلف چشم رخ دهد. اما با این وجود غدد ملتحمه و لنفاوی از شایع‌ترین ساختارهای بدن هستند که درمعرض این ناهنجاری قرار دارند. ملتحمه غشای مخاطی است که سطح داخلی پلک ( لینک به مقاله انواع تومورهای خوش خیم پلک به همراه پاتولوژی و روش درمان آن‌ها) و سطح خارجی بخش سفید چشم را می‌پوشاند. شایع‌ترین لنفوم مرتبط با چشم ناهنجاری به نام لنفوم غیرهوچکین است که ممکن است با لنفوم سیستم عصبی ( کل بدن) یا سیستم عصبی مرکزی (مغز و طناب نخاعی) مرتبط باشد.
• کارسینوم آدنوئید سیستیک غده اشکی (AdCC): این بیماری نوع نادر ناهنجاری آدنوکارسینوما است. آدنوکارسینوما اصطلاحی است که به  سرطان‌هایی که در بافت غدد تشکیل می‌شوند اشاره دارد. بیماری کارسیونم آدنوئید کیستیک دارای الگوی خاصی است که در آن یک سری سلول‌های اپیتلیال، به مجرا یا ساختارهای غددی یک اندام نفوذ کرده یا آن‌ها را محاصره می‌کنند. هنگامی که این غده شروع به رشد می‌کند چشم را به بیرون هل داده و موجب برآمدگی چشم می‌شود. این بیماری در پزشکی "پروپتوزیس" نام دارد. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به درد اشاره کرد. این درد ناشی از آسیبی است که تومور به اعصاب موضعی وارد می‌کند.

عوامل خطرزا

عوامل خطرزا مواردی هستند که احتمال تشکیل تومور را افزایش می‌دهند. با وجود این‌که عوامل خطرزا اغلب بر رشد تومور تاثیر می‌گذارند اما بیشتر آن‌ها مستقیما منجربه سرطان نمی‌شوند. برخی از افراد با وجود این‌که درمعرض عوامل خطرزای مختلف هستند اما ممکن است هرگز به تومور مبتلا نشوند و این درحالی است که برخی دیگر بدون مواجه شدن با هیچ عوامل خطرزای شناخته شده ممکن است به چنین عارضه‌ای گرفتار شوند. اما با این وجود شناختن عوامل خطرزا و صحبت درباره آن‌ها با پزشک ممکن است کمک کند تا در انتخاب سبک زندگی و مراقبت‌های بهداشتی آگاهانه عمل کنید. فاکتورهایی را که در این قسمت معرفی می‌کنیم ممکن است خطر ابتلا به تومور غده اشکی را افزایش دهند:

• سن: سرطان غده اشکی بیشتر در افراد بالای 30 سال رخ می‌دهد.
• سابقه ابتلا به لنفوم: افرادی که در گذشته به ناهنجاری لنفوم مبتلا شدند بیشتر درمعرض ابتلا به لنفوم چشم ( اطراف چشم) هستند.
• عدم تخلیه کامل تومور بدخیم قبلی: در برخی موارد، اگر تومور غیرسرطانی غدد لنفاوی کاملا تخلیه نشود احتمال ابتلا به تومور بدخیم غده اشکی افزایش می‌یابد. درنتیجه افرادی که در گذشته چنین جراحی‌هایی را انجام دادند باید بعد از عمل چکاپ و ارزیابی شوند.

علائم و نشانه‌ها

افراد مبتلا به تومور غده اشکی ممکن است  به علائمی که در این قسمت معرفی می‌کنیم دچار شوند. البته برخی اوقات این افراد ممکن است هیچ یک از این علائم را از خود نشان ندهند یا این علائم ممکن است ناشی از بیماری غیر سرطانی باشد.

• اختلال دید نظیر تاری دید
• درد در داخل یا اطراف چشم
• برجستگی روی پلک یا توده‌ای که تخلیه نشده
• تورم اطراف چشم
• دوبینی

اگر یک یا چند مورد از علائم و نشانه‌های موجود در این لیست فکر شما را به خود مشغول کرده لطفا با یک متخصص چشم پزشک مشورت کنید. متخصص چشم، پزشکی است که تخصص کافی در مراقبت از چشم‌ها را دارد. پزشک در کنار پرسش‌های مختلف از بیمار سوال خواهد کرد که چه مدت زمان و یا چند وقت یکبار به چنین علائمی مبتلا شده است. این روش که تشخیص پزشکی نام دارد به تعیین علت تشکیل تومور غدد اشکی کمک شایانی می‌کند.

تشخیص پزشکی

پزشکان برای تشخیص تومور و نوع  سرطانی بودن آزمایشات مختلفی را انجام می‌دهند. در صورت سرطانی بودن تومور و گسترش آن به نقاط دیگر بدن، این ناهنجاری متاستاز نامیده می‌شود. از طریق برخی آزمایشات می‌توان موثرترین درمان‌ها را تعیین کرد. در بیشتر انواع تومورها، روش بیوپسی یا همان نمونه‌برداری تنها روش تشخیص قطعی سرطان است.

اگر نمونه‌برداری امکان‌پذیر نباشد پزشک ممکن است برای تشخیص بیماری روش‌های دیگر را توصیه کند. برای تشخیص این‌که آیا سرطان گسترش یافته یا خیر ممکن است آزمایشات تصویربرداری انجام شود. علاوه‌بر معاینه فیزیکی، از طریق آزمایش‌هایی دیگری که در این قسمت معرفی می‌کنیم می‌توان تومور غده اشکی را تشخیص داد. البته تمام این آزمایشات شده ممکن است در یک نفر انجام نشود.

• بیوپسی: بیوپسی یعنی خارج کردن نمونه کوچکی از بافت بدن بیمار و معاینه آن در زیر میکسورسکوپ. ممکن است در تست‌های دیگر سرطان نشان داده شود اما نمونه‌برداری تنها روشی است که به‌صورت قطعی سرطان را تشخیص می‌دهد. نمونه بافتی که در طی بیوپسی از بدن بیمار خارج می شود توسط پاتولوژیست یا همان پزشک آسیب‌شناس مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. پاتولوژیست به پزشکی گفته می‌شود که می‌تواند نتایج تست‌های آزمایشگاهی را تفسیر کند و برای تشخیص بیماری، سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های بیمار را ارزیابی کند.
• سی تی اسکن ( اسکن توموگرافی کامپیوتری): در روش سی تی اسکن، با کمک دستگاه اشعه ایکس، یک تصویر سه بعدی از داخل بدن تهیه می‌شود. سپس تمامی تصاویر گردآوری شده و برای پردازش به کامپیوتر ارسال می‌شوند. کامپیوتر اطلاعات را ترکیب و به‌صورت تصاویر دقیق و مقطعی در مانیتور نشان می‌دهد. در این تصاویر می‌توان هرگونه اختلالات و تومور را مشاهده کرد. برخی مواقع برای این‌که جزئیات در تصاویر بهتر نشان داده شوند از یک رنگ مخصوص به نام ماده کنتراست استفاده شود. این رنگ را می‌توان به رگ بیمار تزریق و یا به صورت قرص بلعیدنی به او تجویز کرد.
• ام آرآی: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا به عبارتی ام آرآی یک روش پیشرفته تصویربرداری است که بدون اشعه ایکس و با کمک میدان مغناطیسی انجام می‌شود تا تصاویر دقیقی از بافت‌های داخل بدن تهیه شود. از طریق ام آرآی می‌توان اندازه تومور را تشخیص داد. معمولا برای ایجاد تصاویر دقیق‌تر، قبل از اسکن از رنگ مخصوص به نام ماده کنتراست استفاده می‌شود. این رنگ را می‌توان به رگ بیمار تزریق و یا به صورت قرص بلعیدنی به او تجویز کرد.
• پت اسکن: توموگرافی گسیل پوزیترون یا همان پت اسکن روشی است که از طریق آن می‌توان از اندام‌ها و بافت‌های داخل بدن تصاویر تهیه کرد. در این روش، مقدار کمی از ماده گلوکز رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق می‌شود. سلول‌هایی که انرژی زیادی را مصرف میکنند از گلوکز برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. از آن‌جایی که بافت سرطان حاوی میزان بالاتری از گلوکز است درنتیجه ماده رادیواکتیو بیشتری را جذب می‌کند. سپس اسکنر برای تولید تصاویر دقیق از داخل بدن این ماده را شناسایی می‌کند.
• اسکن استخوان: در این روش برای تهیه تصاویر از داخل استخوان، از یک ردیاب رادیواکتیو که نوعی رنگ خاص است استفاده می‌شود. ماده ردیاب به رگ بیمار تزریق می‌شود. توسط این ماده می‌توان از نواحی داخل استخوان تصاویر را تهیه و در دوربین مخصوص شناسایی کرد. استخوان‌های سالم در دوربین به رنگ خاکستری هستند و نواحی آسیب‌دیده خصوصا نواحی به دلیل تومور آسیب دیدند به رنگ تیره نشان داده می‌شوند.

روش های درمان انواع تومور ها

بیماران باید احساس کنند که طرح درمانی پزشکان هماهنگ شده است و همه آن‌ها برای مراقبت و درمان موثر بیمار با یکدیگر همکاری می‌کنند. اگر بیماران چنین احساسی را نداشته باشند یا فکر کنند که تیم پزشکی در اهداف درمان و مراقبت، همکاری لازم را ندارند بهتر است با پزشکان مشورت کنند یا قبل از درمان نظرات مختلفی را جویا شوند.

در این قسمت شایع‌ترین روش‌های درمان تومور غده اشکی معرفی شده است. هدف تمامی روش‌های درمانی، تخلیه کامل تومور، کمک به حفظ سلامت و بینایی چشم‌های بیماران است. گزینه‌ها و توصیه‌های درمان به عوامل متعددی بستگی دارند:

• نوع و مرحله تومور
• عوارض جانبی احتمالی
• آسیب دیدگی یک یا هر دو چشم
• سرطانی‌بودن تومور
• اولویت‌های بیمار
• سلامت کلی بیمار

جراحی

در طول جراحی، تومور و بافت‌های سالم اطراف آن تخلیه می‌شوند. جراحی چشم یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان تومور غدد اشکی است. در طول جراحی، متخصص چشم تمام بافت‌های آسیب دیده چشم را تخلیه خواهد کرد.

در صورت لزوم و با توجه به سایز و میزان گسترش تومور ممکن است حتی کل چشم تخلیه شود. عوارض جانبی احتمالی جراحی چشم همانند عوارض جانبی سایر جراحی‌ها است و شامل عفونت، مشکلات بیهوشی ( داروهایی که جهت عدم هوشیاری و حس درد استفاده می‌شوند) و درد است.

برای مشاهده کلیپ جراحی تومور غده اشکی توسط آقای دکتر اشراقی اینجا را کلیک کنید.

تخلیه یک چشم

گاهی اوقات با توجه به تشخیص پزشکی باید چشم بیمار تخلیه شود. در چنین شرایطی، به دلیل از دست دادن بینایی، طبیعتا بیمار در دید خود مشکل پیدا خواهد کرد. بیشتر بیماران با کمک تیم مراقبت پزشکی خود را با چنین شرایطی وفق می‌دهند. خیلی از بیماران قبل از جراحی نگران این هستند که وقتی یک چشم آن‌ها تخلیه شود چه شکلی خواهند شد. جراحی‌های زیبایی که امروزه انجام می‌شوند معمولا با نتایج خوبی همراه هستند.

بیمار می‌تواند از پروتز یا چشم مصنوعی برای پرکردن چشم تخلیه شده خود استفاده کند. پروتزها از لحاظ ظاهر و عملکرد تقریبا شبیه چشم‌های طبیعی هستند. به‌عنوان مثال، چشم مصنوعی در امتداد چشم سالم حرکت خواهد کرد اما باید خاطر نشان کرد که میزان حرکت پروتزها کمتر از چشم طبیعی است. شاید اعضای خانواده بتوانند تشخیص دهند که چشم شما مصنوعی است اما تشخیص آن برای دیگران سخت و غیرممکن است.

رادیوتراپی

در رادیوتراپی یا به‌عبارتی پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی از اشعه ایکس پرتوان یا سایر ذرات دیگر استفاده می‌شود. این روش معمولا در درمان لنفوم غده اشکی بکار می‌رود. پزشکی که تخصص کافی در درمان سرطان با روش رادیوتراپی را دارد اصطلاحا آنکولوژیست رادیوتراپی گفته می‌شود.

رادیوتراپی معمولا شامل تعداد مشخصی از درمان‌های خاصی است که باید در یک دوره زمانی مشخص شده انجام شوند. انواع مختلف رادیوتراپی عبارتند از:

• رادیوتراپی خارجی: یکی از شایع‌ترین روش‌های پرتودرمانی است که در طی آن اشعه از طریق دستگاهی در خارج بدن بیمار به تومور تابیده می‌شود.
• پروتون تراپی: این روش که به پروتون درمانی نیز معروف است نوعی پرتودرمانی خارجی است که در آن به جای اشعه ایکس از پروتون استفاده می‌شود. پروتون‌ها با انرژی بالا می‌توانند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند.
• رادیوتراپی با شدت تعدیل شده: این درمان که به آی ام آر تی نیز موسوم است روش دیگر رادیوتراپی خارجی است. در این روش برای این‌که تومور دقیقا مورد هدف قرار گیرد شدت پرتوها تغییر می‌کند. درنتیجه آی ام آر تی در مقایسه با روش های سنتی پروتو درمانی، به بافت‌های سالم اطراف ناحیه درمان و اندام‌های حیاتی نزدیک آن آسیب کمتری وارد می‌کند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی روش درمانی است که در طی آن با استفاده از داروهای خاص رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی متوقف شده و در نتیجه سلول‌های تومور از بین می‌روند.

این درمان توسط آنکولوژیست انجام می‌شود. همانطور که قبلا اشاره کردیم آنکولوژیست به پزشکی گفته می‌شود که می‌تواند تومورها را با دارو درمان کند. در شیمی درمانی سیستمتیک، دارو از طریق خون به سلول‌های سرطانی در تمام نقاط بدن منتشر می‌شود.

روش‌ درون وریدی (IV) از شایع‌ترین روش‌های شیمی درمانی است که در طی آن یک لوله نرم و منعطف وارد رگ بیمار می‌شود و دارو از طریق سوزن نازکی وارد بدن بیمار می‌شود و یا دارو به صورت قرص یا کپسول مصرف می‌شود. در درمان تومور غده اشکی، داروهای شیمی درمانی ممکن است با تزریق کاتتر در ناحیه کشاله ران و از طریق رگ‌های خونی که به چشم خونرسانی می‌کنند (داخل شریانی) وارد چشم بیمار شود.

پزشک با کمک تکنولوژی تصویربرداری و برای دستیابی به رگ‌های خونی در سر بیمار کاتتر را به موقعیت مناسبی هدایت می‌کند. برنامه شیمی درمانی شامل تعداد مشخصی از چرخه‌های درمانی است که باید در زمان‌های مشخص شده انجام شوند. ممکن است در یک مرحله از درمان یک نوع  دارو و در مرحله دیگر داروهای ترکیبی مختلف به بیمار تجویز شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی به افراد و میزان داروی استفاده شده بستگی دارد اما معمولا شامل خستگی مفرط، عفونت، استفراغ و حالت تهوع، ریزش مو، از دست دادن اشتها یا اسهال است. این عوارض معمولا با اتمام درمان از بین می‌روند.

ایمنوتراپی

ایمنوتراپی یا به‌عبارتی درمان بیولوژیک نوعی روش درمانی است که هدف از آن تقویت سیستم دفاع طبیعی بدن و مقابله با تومور است. در این روش برای بهبود، هدف قرار دادن و بازیابی عملکرد سیستم ایمنی بدن از موادی که توسط بدن ساخته می‌شود و یا مواد تهیه شده در آزمایشگاه استفاده می‌شود.

ریتوکسی مب (ریتوکسان) از شایع‌ترین روش‌ها ایمنوتراپی است که در درمان تومور غدد اشکی بکار می‌رود. لازم به ذکر است که این روش حتی در درمان ناهنجاری لنفوم غیرهوچکین نیز استفاده می‌شود.

درمان  علائم و عوارض جانبی

تومور و درمان آن معمولا با عوارض جانبی همراه هستند. بخش عمده درمان، علاوه‌بر این‌که موجب کند  شدن، توقف و از بین رفتن تومور می‌شود، شامل تسکین و درمان علائم و عوارض جانبی بیمار است.

این روش به درمان تسکینی یا حمایتی معروف است که شامل حمایت از نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی بیمار است. هدف اصلی مراقبت تسکینی، کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و حمایت بیماران و خانواده‌های آن‌ها است. هر فردی، صرف نظر از سن، نوع و مرحله تومور ممکن است تحت درمان تسکینی قرار گیرد. اگر این روش به موقع شروع شود نتیجه خوبی در درمان سرطان خواهد داشت.

درمان تومور و درمان عوارض جانبی به‌طور همزمان در بیماران انجام می‌شوند. درحقیقت بیمارانی که تحت هر دو درمان قرار می‌گیرند اغلب شدت علائم عوارض جانبی در آن‌ها کمتر است، کیفیت زندگی بهتری دارند و از درمان راضی هستند. در برخی مواقع که درمان موجب تغییراتی در صورت می‌شود، مراقبت تسکینی کمک می‌کند تا بیمار با دریافت حمایت عاطفی و روحی بتواند با چنین تغییراتی کنار بیاید.

کنترل عود بیماری

یکی از اهداف پیگیری درمان، پیشگیری از عود یا بازگشت بیماری است. از آن‌جایی که قسمت کوچکی از سلول‌های تومور ممکن است بدون تشخیص در بدن رها شوند درنتیجه این احتمال وجود دارد تومور عود کند. با گذشت زمان، ممکن است تعداد سلول‌ها افزایش یافته، در آزمایشات تشخیص داده شوند و یا موجب بروز علائم و نشانه‌هایی در بیمار شوند.

در طول جلسات پیگیری درمان، دکتری که با سابقه پزشکی بیمار آشنا است معمولا یک سری اطلاعات شخصی درخصوص خطرات عود بیماری را به فرد می‌دهد. پزشک ممکن است سوالات خاصی را درباره سلامتی بیمار بپرسد. برخی افراد ممکن است در پیگیری درمان خود به آزمایش خون یا تصویربرداری نیاز داشته باشند. نوع آزمایشات به عوامل متعددی از قبیل نوع و مرحله تومور و انواع درمان‌های انجام شده بستگی دارد.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.